जन्म प्रमाणपत्रासाठी अर्ज करा

जन्म प्रमाणपत्रासाठी अर्ज कसा करावा, महाराष्ट्र 

---

1. जन्म प्रमाणपत्र म्हणजे काय?

जन्म प्रमाणपत्र म्हणजे एखाद्या व्यक्तीच्या जन्माची सरकारी नोंद. हे दस्तऐवज खालील माहिती दर्शवते:

• मुलाचे/मुलीचे पूर्ण नाव

• जन्माची तारीख

• जन्माचे ठिकाण (गाव/शहर, रुग्णालय)

• आई-वडिलांचे पूर्ण नाव

• लिंग (स्त्री/पुरुष/इतर)

• नोंदणी क्रमांक

• नोंदणी तारीख

• प्रमाणपत्र जारी करणाऱ्या अधिकाऱ्याचा सही आणि शिक्का

---

2. जन्म प्रमाणपत्र का आवश्यक आहे?

जन्म प्रमाणपत्राचे उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत:

• शाळा व महाविद्यालय प्रवेशासाठी

• पासपोर्ट व व्हिसा अर्जासाठी

• सरकारी नोकऱ्या व स्पर्धा परीक्षा अर्जासाठी

• आधार कार्ड व मतदान ओळखपत्रासाठी

• लग्न नोंदणीसाठी

• वारसा हक्काच्या दाव्यांसाठी

---

3. कायदेशीर तरतुदी व अधिकार संस्था

भारत सरकारच्या जन्म व मृत्यू नोंदणी अधिनियम, १९६९ नुसार, प्रत्येक जन्माची नोंद २१ दिवसांच्या आत करणे बंधनकारक आहे.

महाराष्ट्रातील नोंदणीसाठी जबाबदार संस्था:

• शहरी क्षेत्र: महानगरपालिका किंवा नगर परिषद

• ग्रामीण क्षेत्र: ग्रामपंचायत किंवा तलाठी

---

4. अर्ज कोण करू शकतो?

• मुलाचे आई किंवा वडील

• पालक नसल्यास कायदेशीर संरक्षक

• घरगुती जन्म झाल्यास कुटुंबातील प्रमुख

• रुग्णालय किंवा नर्सिंग होमचे प्रतिनिधी

---

5. पात्रता निकष

• जन्म महाराष्ट्रात झालेला असावा

• जन्म २१ दिवसांच्या आत नोंदवलेला असावा

• उशिरा अर्ज केल्यास शपथपत्र व इतर पुरावे आवश्यक

---

6. आवश्यक कागदपत्रे

नवीन नोंदणीसाठी:

• अर्ज फॉर्म

• रुग्णालयाचा जन्माचा दाखला (फॉर्म 1)

• आई-वडिलांचे ओळखपत्र (आधार, पॅन, मतदान कार्ड)

• पत्ता पुरावा (वीज बिल, राशन कार्ड)

• विवाह प्रमाणपत्र (ऐच्छिक)

उशिरा नोंदणीसाठी:

• शपथपत्र

• शाळा सोडल्याचा दाखला (जुना)

• इतर ओळखपत्रे: पॅन, आधार, पासपोर्ट

---

7. जन्म नोंदणी कालावधी

नोंदणी कालावधी	आवश्यक प्रक्रिया
२१ दिवसांच्या आत	सामान्य नोंदणी
२२ ते ३० दिवस	उशीर शुल्क + स्वघोषणा
३० दिवसांनंतर १ वर्षापर्यंत	मॅजिस्ट्रेट आदेश आवश्यक
१ वर्षानंतर	शपथपत्र + मॅजिस्ट्रेट आदेश + पुरावे

---

8. ऑनलाईन अर्ज करण्याची प्रक्रिया

आपले सरकार (Aaple Sarkar) पोर्टल:

1. https://aaplesarkar.mahaonline.gov.in वर लॉगिन करा

2. "New User Registration" करा

3. "जन्म प्रमाणपत्र" सेवा निवडा

4. फॉर्म भरा आणि कागदपत्रे अपलोड करा

5. शुल्क भरा (लागल्यास)

6. अर्ज क्रमांक मिळवा आणि स्थिती तपासा

7. PDF स्वरूपात प्रमाणपत्र मिळवा किंवा पोस्टाने मिळवा

---

9. ऑफलाइन अर्ज करण्याची प्रक्रिया

1. स्थानिक नगरपालिका/ग्रामपंचायतमध्ये फॉर्म भरा

2. आवश्यक कागदपत्रे संलग्न करा

3. शुल्क भरा

4. पावती घ्या

5. प्रमाणपत्र तयार झाल्यावर घ्या किंवा पोस्टाने मागवा

---

10. उशिराची नोंदणी कशी करावी?

२१ दिवसांनंतर नोंदणी करताना:

• २२-३० दिवस: स्वघोषणा

• ३० दिवस - १ वर्ष: मॅजिस्ट्रेट आदेश

• १ वर्षानंतर: शपथपत्र, पुरावे, आणि कोर्टाचा आदेश आवश्यक

---

11. प्रमाणपत्रामध्ये सुधारणा कशी करावी?

चुकीचे नाव/जन्मतारीख बदलण्यासाठी:

• मूळ प्रमाणपत्राची प्रत

• सुधारित माहितीचे पुरावे (शाळा दाखला, आधार)

• सुधारणा फॉर्म भरणे

• स्थानिक अधिकाऱ्याची मंजुरी

---

12. हरवलेले प्रमाणपत्र पुन्हा कसे मिळवावे?

1. पोलीस स्टेशनमध्ये हरवले असल्याची तक्रार करा

2. स्थानिक अधिकाऱ्यांकडे डुप्लिकेट साठी अर्ज करा

3. ओळख व पत्ता पुरावे द्या

4. डुप्लिकेट प्रमाणपत्र मिळवा

---

13. अर्जाची स्थिती कशी तपासावी?

• आपले सरकार पोर्टलवर लॉगिन करा

• "Track Application" पर्याय निवडा

• अर्ज क्रमांक टाका

• स्थिती तपासा

---

14. प्रमाणपत्राचा नमुना

(प्रमाणपत्रामध्ये नाव, जन्मतारीख, लिंग, पालकांची माहिती, नोंदणी क्रमांक, सही आणि शिक्का असतो)

---

15. अर्ज फी व रक्कम

प्रकार	फी
सामान्य नोंदणी	₹० - ₹३०
उशिराची नोंदणी	₹२५ - ₹५०
डुप्लिकेट प्रमाणपत्र	₹५० - ₹१००

---

16. हॉस्पिटल/नर्सिंग होममध्ये जन्म झाल्यास

• रुग्णालय प्रशासन जन्माची माहिती नोंदवतो

• पालक फक्त साक्ष म्हणून सही करतात

• २१ दिवसांच्या आत प्रमाणपत्र मिळवता येते

---

17. घरी झालेल्या जन्मासाठी प्रक्रिया

• घरगुती जन्मास तलाठी किंवा आरोग्य सेवक कडून सत्यापन

• शपथपत्र आवश्यक

• कुटुंबप्रमुखाचे निवेदन

• स्थानिक कार्यालयात नोंदणी

---

18. अनाथ किंवा टाकून दिलेल्या मुलांचे प्रमाणपत्र

• पोलिस तक्रार नोंदणी

• शासकीय अनाथालयाच्या साक्षीने प्रक्रिया

• कोर्ट आदेश आवश्यक असल्यास

---

19. शाळा प्रवेश आणि पासपोर्टसाठी महत्त्व

• जन्म प्रमाणपत्र शाळा प्रवेशासाठी अनिवार्य आहे

• पासपोर्टसाठी प्रमाणपत्रात जन्मतारीख व नाव स्पष्ट असणे आवश्यक आहे

---

20. टाळावयाच्या सामान्य चुका

• चुकीचा पत्ता/नाव देणे

• नोंदणीला विलंब करणे

• आवश्यक कागदपत्रे न जोडणे

---

21. वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)

प्र. जन्म प्रमाणपत्र किती दिवसांत मिळते?
उ: सामान्यतः ७-१५ दिवसांत मिळते

प्र. जन्माचा पुरावा नसल्यास काय करावे?
उ: शपथपत्र आणि इतर दस्तऐवज देऊन नोंदणी करता येते

प्र. किती वेळा डुप्लिकेट प्रमाणपत्र काढता येते?
उ: गरजेनुसार काढता येते, योग्य कारणासह

---

22. निष्कर्ष

जन्म प्रमाणपत्र हे अत्यंत महत्वाचे दस्तऐवज असून ते लवकरात लवकर मिळवणे आवश्यक आहे. महाराष्ट्र राज्य सरकारने ही प्रक्रिया सोपी केली असून, नागरिक ऑनलाईन व ऑफलाइन दोन्ही पद्धतीने अर्ज करू शकतात. योग्य कागदपत्रे, वेळेत नोंदणी, आणि शासकीय मार्गदर्शक सूचनांचे पालन केल्यास कोणतीही अडचण येत नाही.